Dikey Tarım Nedir? (Vertical Farming)
Hızla artan dünya nüfusu, hızla tükenen kaynaklar, aynı zamanda söz konusu kaynakların dengesiz dağılımına bağlı olarak ortaya çıkan gelir adaletsizliği ve bunun doğal sonucu olarak yaşanan çatışmalar günümüzün çözüm bekleyen temel ve aciliyet teşkil eden problemleridir.
İnsanların temel ihtiyaçlarının karşılanması ve gelişimin adil bir düzen içinde temini için tarımsal araştırmalar anahtar rol oynamaktadır.
Bu kapsamda nasıl ki medeniyetimizi şekillendiren temel buluşlar doğrudan ya da dolaylı tarımla ilgili ise bugün de medeniyetimizin çözüm bekleyen temel sorunlarında tarımsal gelişmeler belirleyici olacaktır.
Günümüzde tarımda gözle görülür gelişmeler ve teknolojinin getirdiği etkiler bulunmakta ve birçok ülkede kaliteli ve güvenilir gıdaya ulaşabilmek için tarıma daha fazla yatırım yapılmaktadır.
Bu kapsamda son yıllarda örtüaltı yetiştiricilik teknolojileri, topraksız tarım, hidrokültür uygulamaları, *fertigasyon, GDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar) gibi pek çok uygulama ve yenilikler ortaya çıkmıştır. Son birkaç yılda, başta gelişmiş ülkelerde kendini gösteren diğer bir dikkat çekici uygulama da Dikey Tarım (Vertical Farming ya da Skyscraper)’dır.
*Fertigasyon, suda çözünebilen gübrelerin (sıvı veya katı) sulama suyu ile birlikte bitkilerin kök bölgesine verilme yöntemine denilmektedir.
Dikey çiftlikler, kısaca tek bir parçadan oluşan saha üzerinde çok katlı olarak tesis edilen ve topraksız tarım başta olmak üzere diğer tarımsal yeniliklerle birim alandan çok daha çeşitli ve bol miktarda ürün alınmasını hedefleyen işletmeler olarak tanımlanabilir.
Bu çiftlikler 3–4 katlı olabileceği gibi, 30–40 katlı olarak ya da açık veya kapalı işletmeler şeklinde de tasarlanabilir.
Dikey tarım çiftlikleri kuruluş alanı açısından son yıllarda dünya çapında hızla yaygınlaşan yerinde üretim eğilimine bağlı olarak şehirlerde zirai faaliyetlerin (Urban Farming) yapılmasına olanak tanımaktadır.
Nitekim günümüz metropollerinin gıda ihtiyacının % 80’inin bulunduğu il ya da ülke sınırları dışından temin edildiği düşünüldüğünde kent içi tarımın önemi daha da net bir şekilde ortaya çıkmaktadır.
Ayrıca 2050’ye gelindiğinde dünya nüfusunun 9 milyara ulaşacağı ve bunun % 70’inin şehirlerde yaşayacağı konusundaki olası tahminler soruna hassasiyetle yaklaşılmasını zorunlu kılmaktadır.
Şehirlerde tesis edilecek bu çiftlikler sayesinde özellikle nakliyeye dayanıklı olmayan ve bundan kaynaklı ürün kaybının önüne geçilebilecektir (Örneğin Türkiye’de tarladan pazara kadar olan süreçte mahsulün % 25–30’u ziyan olmaktadır.)
Aynı zamanda şehirli nüfusun tarımsal üretim faaliyetine katılması sağlanabilecek, tüketici ve üreticinin aynı kişi olmasına da olanak tanımasıyla gıda güvenliği noktasındaki sorunları ve de şüpheleri büyük ölçüde engelleyebilecektir.
Tarım arazilerindeki kayıpları önlemek, ürünlerin verimliliğini arttırmak, kırsal alanla kentsel alan arasındaki nakil sorunlarını gidermek, mevsimsel risklerden arınmak, zirai kalıntı (pestisit, herbisit vb.) sorunlarının önüne geçmek ve su kullanımında ekonomi sağlamak dikey tarımın ortaya çıkışındaki temel ilkelerdir.
YAPISAL ÖZELLİKLERİ
VERİMLİLİK
COĞRAFİ SEGMENTASYON
Önemi yıldan yıla daha da artan ve çoğu ülke için hayati bir mesele haline gelen su kaynakları noktasında dikey çiftliklerin çok az su kullanarak tarımsal üretime olanak sağlaması, geniş tarım arazilerine ihtiyaç duymaması ve çevresel şartlardan kolay kolay etkilenmeden yıl boyunca üretime olanak tanıması ile başta su ve güvenilir gıda temini noktasında sorun yaşayan ülkeler için kayda değer alternatiflerden biridir.
KAYNAKLAR: Atıf yapılan makaleler ve çalışmalar
Bora Bingöl, Dikey Tarım, Ormancılık Dergisi
Güven Şahin, Berna Kendirli, Yeni Bir Zirai İşletme Modeli: Dikey Çiftlikler
Allied Market Research, Vertical Farming Market, Global Opportunity Analysis and Industry Forecast, 2021–2030
